Abbasiler

• 750 yılında halife ilan edilen Ebul Abbas Abdullah'ın halifeliğinin ilk yılları karışıklıklar içinde geçti.
•  Mansur, Abbasilerin ilk büyük halifesi sayılır. Bu dönemde büyük bir kültür hareketi başlatıldı. Eski Yunan eserleri arapça'ya çevrildi. Bağdat başkent yapıldı.
  Mansur döneminde iranlı yöneticiler yüksek görevlere getirildiler. Bunlardan en önemlisi vezirlik kurumudur.
•  Abbasilerin en güçlü dönemi, Harun Reşit zamanıdır (786-809). Harun Reşit döneminde, Bizans üzerine yapılan seferlere önem verildi. Bizans sınırındaki (Antakya, Maraş, Tarsus, Adana, Malatya) “Avasım” adı verilen ordugâh şehirler oluşturuldu. Harun Reşit, yalnız kendi ülkesinde değil, Avrupa'da da büyük ün kazandı. Frank Kralı Şarlman'ın, Harun Reşit'ten Hristiyanların Kudüs'ü serbestçe ziyaret etmelerine izin verilmesini istedi. Şarlman'ın bu ricasını kabul eden Harun Reşit, ona elçiler ve hediyeler gönderdi. Bu hediyeler arasında o zamanlar Avrupa'nın bilmediği bir çalar saat de bulunuyordu.

UYARI: Abbasiler Emeviler gibi ırkçılık yapmamışlar, tam tersine bütün müslüman toplumları kucaklamışlardır. Talas Savaşından sonra da Abbasi'lerin bu politikası gereği Türkler gruplar halinde kısa sürede Müslüman olmuşlardır. Özellikle Talas Savaşında Karluk Türkleri Çin'in yanında değil, Abbasi'lerin yanında yer almışlar, savaşın kazanılmasında büyük rol oynamışlardır.

Örnek: Aşağıdaki gelişmelerin hangisinde Karlukların etkisi vardır?

A) Avrupa'da kurulan avar devleti'nin yıkılmasında
B) Çin'in Orta Asya'ya egemen olmasında
C) İstanbul'un sasanilerle birlikte kuşatılmasında
D) Hun Devleti'nin ikiye ayrılmasında
E) talas Savaşı'nı Müslümanların kazanmasında
2009 ÖSS

ÇÖZÜM: Talas Savaşı Türk ve İslam tarihi açısından bir dönüm noktasıdır. Arapların ve Çinlilerin bölgedeki hakimiyet mücadelesi Türkleri de yakından ilgilendirmiş, Karluk
Türkleri bu savaşta Arapların yer almışlardır. Çünkü Türkler Çinlilerin niyetlerini ve sömürgeci emellerini çok iyi bilmekteydiler. Doğal olarak Talas Savaşı'nı Müslümanlar
kazanmıştır. Yanıt A

ÖRNEK: Hz. Muhammed döneminde, İslâmiyet'i yeni kabul etmiş puta tapmaktan henüz ayrılmış kişilerin anılarını canlandırmamak için resim ve heykel yasaklanmış, bu yasağa rağmen Emeviler döneminde Karsül Hayr Sarayı, Abbasiler döneminde ise Balkuvara Sarayı resim, kabartma ve heykellerle süslenmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi İslâm Devleti'nin kuruluşundan Abbasiler dönemine kadar geçen zaman içinde sanat anlay>şrndaki bu değişikliğin nedenlerinden biridir?

A) Sınırlarının genişlemesi sonucu değişik kültürlerle ilişkiye girilmesi
B) İslâm Devleti'nin ekonomik yönden güçlü olması
C) Din ile devlet işlerinin birbirinden ayrılması
D) İslamiyet'te ayrılıkların başlaması
E) Emeviler döneminde halifeliğin saltanat hâline getirilmesi

İslam Devleti'nin kuruluşunda Abbasiler dönemine kadar geçen zaman içinde sanat anlayışındaki bu değişikliğin sebebi sınırların genişlemesi sonucu değişik kültürlerle ilişkiye girilmesidir.
Yanıt A

•  Harun Reşit'in çocukları Emin, Memun ve Mutasım dönemlerinde bilim, kültür ve sanat alanlarında büyük gelişmeler oldu.
•  Mutasım, Türklerin diğer uluslarla karışmasını ve savaşçı özelliklerinin kaybolmasını önlemek ve askerî özelliklerinden yararlanmak amacıyla Bağdat yakınlarında Samarra kentini kurarak Türkleri buraya yerleştirmiştir.

ÖRNEK: Abbasilerde Halife Mutasım'dan sonra devlet yönetiminde Türklerin etkisi giderek artmış, Türk komutanlar istediklerini halife yapmaya, istemediklerini indirmeye başlamış ve bu komutanlar bazı eyaletleri de kendi aralarında paylaşmıştır.
Bu durum un aşağıdakilerden hangisini gösterdiği savunulabilir?

A) Siyasal birliğin çözüldüğünü
B) Saltanat sisteminin dikkate alındığını
C) Türklerin abbasiler Döneminde islamiyeti kabul ettiklerini
D) Mutasım döneminde sınırların çok genişlediğini
E) Abbasilerin kendilerinden önceki devletlerin etkisinde
kaldığını
2009 ÖSS

ÇÖZÜM : Paragrafı okuduğumuzda Türklerin devlet içinde etkinliğinin arttığını, hatta halifelerin iş başına gelişinde bile Türklerin belirleyici olduğunu görürüz. Buna göre, Abbasi Devleti'nde siyasi birliğin çözüldüğünü ve merkezi otoritenin darbe aldığını görmekteyiz.
Yanıt A

•  IX. yüzyıldan sonra tamamen parçalanan Abbasi imparatorluğumun yerine kurulan devletler şunlardır:

a. Kuzey afrika ve Mısır'da: idrisoğulları, Tolunoğulları, ihşitler, Fatımiler
b. Irak, İran ve Horasan'da: Saffariler, Samanoğulları, Büveyhoğulları.

•  Bağdat'ı ele geçiren Büveyhoğulları, Abbasi halifesini baskı altına aldılar.
•  1055 yılında Bağdat'a gelen Tuğrul Bey, Abbasi halifesini Büveyhoğulları'nın baskısından kurtardı.
•  1258 yılında Moğol Hükümdarı Hülagü Bağdat'ı ele geçirip son halife Mutasım'ı öldürünce Abbasiler sona erdi.
•  Moğol katliamından kaçarak Mısır'a sığınan Abbasi soyundan olanlar Memluk Sultanı Baybars tarafından iyi karşılanmış, halifeliği sürdürmelerine izin verilmiştir.

Abbasi halifeliği, Yavuz Sultan Selim'in 1517'de Mısır'ı ele geçirmesiyle son buldu.