Büyük İklim Tipleri (Makroiklimler)

• Yeryüzünde geniş alanlarda etkili olan ve özelliklerini uzun yıllar boyunca gösteren ikilm tiplerine makroklima denir. bir makroklimanın içerisinde daha dar alanlarda farklı iklim özellikleri gösteren bölgelere ise mikroklima denir.

Örneğin;
Doğu Karadenizde Rize ve Doğu Anadoluda Iğdır gibi.
Yeryüzünde farklı iklim tiplerinin oluşmasında;
– Dünya'nın şekli ve hareketleri
– Güneş ışınlarının düşme açısı
– Kara ve deniz dağılımı
– Yerşekilleri, yükselti, v.b özellikler
– basınç sistemleri ve rüzgarlar
– Nem ve yağış
gibi özellikler etkili olmuştur.

• Büyük iklim tipleri sıcak, ılıman ve soğuk iklimler olmak üzere 3 ayrı gruba ayrılır.

Sıcak iklimler

Bu iklim tiplerinde:
– Yıllık ve günlük sıcaklık farkları çöl hariç azdır.
– Güneş ışınlarının geliş açısı az değişir.
– Yıllık yağış miktarları çöl iklimi hariç yüksektir.
– Bitki örtüleri çöl iklimi hariç gürdür.
– Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C'nin üzerindedir.

1. Ekvatoral iklim: Ekvator çevresinde 10° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür. Sürekli yaz koşullarının yaşandığı iklim tipidir. Güney Amerika'da Amazon Havzası, Afrikada Konga Havzası, Endonezya, Malezya gibi alanlar çevresinde görülür.

Özellikleri:
– Her mevsim yağışlıdır. Yağış rejimi düzenlidir.
– Yağış miktarı 2000 mm'nin üstündedir.
– Yıllık sıcaklık ortalaması 25°C civarındadır.
– Yıllık sıcaklık farkı 2 – 3°C'dir.
– Birki örtüsü geniş yapraklı ormanlardan oluşur.
– Sürekli termik alçak basınç alanıdır.
– Alçak yerler sıcak ve nemli olduğu için yerleşme sınırı yüksektir.
– Tarım, orman ve kalıcı kar sınırları yüksektir.
– Yıkanmış ve humusça fakir laterit topraklar yaygındır.
– Kimyasal çözülme yaygındır.
– Yağış tipi konveksiyoneldir.

UYARI: Ekvetoral iklimde en çok yağış Nisan ve Ekim aylarında düşer. Bunun sebebi Mart ve Eylül aylarında güneş ışınlarını dik açıyla gelmesidir.

2. Savan İklimi: Yazlar sıcak ve yağışlı kışlar ise kurak ve ılık geçer. Yaklaşık 10°–15° enlemleri arasında görülür.

Özellikleri:
– Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C'nin üstündedir.
– Yıllık yağış miktarı 1500 – 2000 mm arasındadır.
– Yıllık sıcaklık farkı 4 – 5°C civarıdır.
– Yağışlar ısınmaya bağlı olduğundan en yağışlı dönemi yazdır.
– Bitki örtüsü uzun boylu otlardan oluşan savandır.
– Akarsu kenarlarında galeri ormanları vardır.
– Laterit topraklar görülür.

3. Muson iklimi: 20°–40° kuzey enlemleri çevresinde görülür. Mevsimlik rüzgarlardan olan Muson rüzgarları bu iklimin oluşmasında etkili olur. Pakistan, Hindistan, Bangladeş, Çin Yarımadası, Japonya ve Avusturalya'nın kuzeyinde etkilidir.

Özellikleri;
– Yazı yağışlı geçer kışı kuraktır.
– Yıllık yağış miktarı 3000 mm'yi geçer.
– Muson rüzgarlarının etkisiyle yamaç yağışları görülür.
– Kışın yapraklarını döken muson ormanları bulunur.
– Kimyasal çözülme kuvvetlidir.
– Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C civarındadır.
– En önemli tarım ürünü pirinçtir.

UYARI: Japonya ve Endonezya'da görülen muson iklimi her mevsim yağışlıdır. Bu durumun sebebi ada ülkeleri olmalarıdır.

4. Çöl iklimi: Oluşumlarına göre tropikal, karasal ve soğuk çöller vardır. Tropikal çöller günlük harekete bağlı olarak dönenceler çevresinde (30°) oluşur. Karasal çöller ise yerşekillerinin etkisiyle oluşur. Soğuk çöller ise kutuplardır.

Özellikleri:
Yağışlar yok denecek kadar azdır.
– Günlük sıcaklık farkları çok yüksek yıllık sıcaklık farkları ise azdır.
– Mekanik (Fiziksel) çözülme çok kuvvetlidir.
– Toprakta tuz ve kireç oranı çok yüksektir.
– Nüfus miktarı ve yoğunluğu çok azdır.
– Bitki örtüsü çok seyrek ve kaktüslerden oluşur.
– Yeraltı suyunun yüzeye yakın olduğu yerlerdeki vahalarda tarım alanları vardır.
– Kuzey Afrika'da Sahra, Güney Afrika'da Kalahari,

• Güney Amerika'da Atakama, Kuzey Amerika'da Arızona, Avustralya'da Victoria, Hindistandaki Tar önemli tropikal çölleridir. Bunu dışında Orta asya'da Kızılkum, Karakum, Taklamakan, Gobi İran'da Deşt–i Lût ve Deşt–i Kebir gibi çöllerde karasal çöllerin örnekleridir.

– Karasal çöllerde günlük ve yıllık sıcaklık farkları fazladır.