SBS 8.SINIF TÜRKÇE CÜMLEDE ANLAM

Cümlede Amlam ÖZellikleri

1. Öznel ve Nesnel Anlamlı Cümleler

Sözü söyleyen kişinin kendi yorumunu katarak yaptığı anlatıma öznel anlatım denir. Bu tür cümlelerde kişiden kişiye değişen yargılar vardır.

Örnek:

Bu cümlede herkes tarafından kabul edilebilen bir yargı taşımıyor; çünkü şehrin kalabalığını herkes güzel bulup sever, diyemeyiz. Kişinin yorumuna göre değişen bir cümledir, yani öznel anlatım kullanılmıştır.

Doğruluğu kişiden kişiye değişmeyen, kanıtlanabilen, tartışılmaz yargıların bulunduğu cümlelerdeki anlatıma nesnel anlatım denir.

Örnek:
“Bu şehir, ülkemizin en kalabalık şehridir.”Bu cümledeki yargının doğruluğu kanıtlanabilir. Kişiden kişiye değişen bir yargı söz konusu olmadığı için bu cümlede “nesnel anlatım” kullanılmıştır.

ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde söyleyenin yorumu da söz konusudur?
A) Canım topraklar susuzluktan kavruluyordu.
B) Bütün seyirciler onu ayakta alkışladı.
C) Çocuğa dönüp “zavallı” diye seslendi.
D) Deniz uzaktan uzağa uğulduyordu.

ÇÖZÜM
B, C ve D seçeneklerinde kişinin yorumuna gö- re değişen bir yargı yoktur. Ama A seçeneğinde “canım topraklar” sözünde söyleyenin duyguları dile getirilmiştir.Toprakları güzel bulduğunu “canım” sözcüğüyle vurgulamıştır. Bu nedenle A seçeneğindeki cümlede söyleyenin yorumu söz konusudur, öznel anlatım vardır.
Yanıt A

ÖRNEK SORU

Yukarıdaki araba, nesnel cümlenin yazılı olduğu alana park edilecektir.
Buna göre araba, aşağıdakilerden hangisine park etmelidir?

ÇÖZÜM
A, C ve D seçeneklerindeki yargılar kişisel düşün- ce içerdiği için “öznel” yargılardır. Fakat B seçeneğindeki yargı kişiye göre değişmeyen, kanıtlanabilir bir yargı olduğu için “nesnel” bir yargıdır.
Yanıt B

2. Neden – Sonuç Anlamlı Cümleler

Bu tür cümlelerde iki yargı bulunur ve yargılardan biri diğerinin gerçekleşmesine neden olur. Eylemin hangi sebeple yapıldığını bildiren cümlelerdir. Bu tip cümleleri bulmak için yükleme “neden” sorusu sorulur.

Örnek:

“Çocuk, sınavdan kötü not aldığı için çok üzülmüştü.” cümlesinde “çocuğun üzülmesi”nin nedeni “sınavdan kötü not alması”na bağlanmıştır.

ÖRNEK SORU
Hangi cümlede sebep – sonuç ilişkisi yoktur?
A) Haber vermeden buradan ayrıldı.
B) Çok uyumaktan gözleri şişti.
C) Neredeyse açlıktan bayılacaktı.
D) Sevincinden hoplayıp zıpladı.

ÇÖZÜM
B seçeneğinde, gözlerinin şişmesinin nedeni çok uyumasına bağlanmış.C seçeneğinde bayılmasını nedeni aç olmasına bağlanmış.D seçeneğinde hoplayıp zıplamasının nedeni sevinçli olmasına bağlanmış.Ama A seçeneğinde haber vermeden ayrılmasının nedeni belirtilmemiştir.
Yanıt A

ÖRNEK SORU

Yukarıdaki uçak, içinde neden – sonuç cümlesi- nin yazılı olduğu alana iniş yapacaktır.
Buna göre, aşağıdaki alanların hangisine iniş yapmalıdır?

ÇÖZÜM
B seçeneğinde, heyecanlanmanın nedeni babayı görmedir.
Yanıt B

ORNEK SORU
Aşağıdakilerin hangisinde dile getirilen istek gerekçesiyle birlikte verilmiştir?
A) Ay yüzlüme söyleyin
Nazından usandırmasın beni
B) Köşe başını tutan leylak kokusu
Yakamı bırak da gideyim
C) Çıkalım dağlar başına
Sen gül topla ben nergisi
D) Güzelliğin on para etmez Şu bendeki aşk olmassa

ÇÖZÜM
“Gerekçe” sebep demektir. Bu seçeneklerde sebep – sonuç ilişkisi sadece “C” şıkkında vardır. Çünkü dağlara çıkmanın nedeni olarak gül ve nergisi toplamak gösterilmiştir.
Yanıt C

3. Amaç Anlamlı Cümleler

Bu tür cümlelerde iki yargıdan biri diğerinin gerçekleşmesinin amacını bildirir.

Örnek:

“Ali, araştırma yapmak için kütüphaneye gitti.” cümlesinde “kütüphaneye gitme”nin amacı olarak “araştırma yapmak” gösterilmiştir.

ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde amaç sonuç ilişkisi vardır?

A)Bu ödevi bir an önce bitirmeliyim.
B)Yarın bizimle gelmeni çok istiyoruz.
C)Sınavı kazanmak için çok çalıştım.
D)Yaz gelince tatile çıkacağım.

ÇÖZÜM
A, B ve D seçeneklerinde eylemin amacı verilmemiştir. C seçeneğindeyse çok çalışmanın amacı olarak sınavı kazanmak gösterilmiştir.
Yanıt C

4. Koşul – Sonuç Anlamlı Cümleler

Eylemin gerçekleşmesinin bir şarta (koşula) bağlı olduğu cümlelerdir.

Örnek:

“Ispanağını yersen oyun oynamana izin veririm.” cümlesinde “oyun oynama”nın koşulu olarak “ıspanağı yeme”si öne sürülmüştür.

ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerin hangisinde eylemin gerçekleşmesi şarta bağlıdır?

A) Dostluğumuz gittikçe güçleniyor.
B) Bize gelirseniz kitaplarımı görürsünüz.
C) Eve gittiğimde biraz dinleneceğim.
D) Yatağa girer girmez uyumuşum.

ÇÖZÜM
A, C ve D seçeneklerinde eylemin gerçekleşme- si bir şarta bağlanmamıştır. Ama B seçeneğinde “kitapları görme”nin şartı olarak “bize gelmesi”
verilmiştir.
Yanıt B

ÖRNEK SORU
“Üzere” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisine koşul anlamı katmıştır?
A) Yeniden yollara düşmek üzere evden ayrıldı.
B) Anlaşmada belirtildiği üzere ödemeler zamanında yapıldı.
C) Yarın getirmek üzere istediğin kitabı alabilirsin.
D) Ümitler, ümitsizliğe dönüşmek üzere iken
geldi.

ÇÖZÜM
“Üzere” sözcüğü A’da “amaç”, B seçeneğinde “gibi”, C seçeneğinde “koşul”, D seçeneğinde “zaman” anlamı katmıştır. Kitabı almanın şartı olarak yarın getirmek gösterilmiştir.
Yanıt C