Dini-Tasavvufi Türk Halk Edebiyatı

2. Dini–Tasavvufi Türk Halk Edebiyatı (Tekke Edebiyatı)
Tekke ve dergahlarda doğmuş, bu çevrelerde gelişmiş,ürünlerinin sanatçısı belli olan bir edebiyattır.Şiirde şekil olarak hem Halk şiirinden hem Divan şiirinden yararlanılmıştır. Ölçü olarak hem hece hem aruz ölçüsü kullanılmıştır. Dilleri belirli zümrelere değil, kitlelere yönelik olduğu için ne saz şairleri kadar sade ne de Divan şairleri kadar mecaz yüklüdür.Şiirleri didaktik özellik taşır.Tasavvuf inanç ve düşünüşüyle meydana gelmiş olan bu edebiyat 13. yüzyılda Ahmet Yesevi ile başlar.Erzurumlu Yaşar Reyhani, fieref Taşlıova Karslı Murat Çobanoğlu Cumhuriyet döneminde
halk edebiyatı geleneğini sürdürmüş şairlerdir.

Tasavvuf Edebiyatının Temsilcileri
Ahmet Yesevi
Yesevilik tarikatının kurucusu olan Ahmet Yesevi, Batı Türkistan’ın Sayram kasabasında doğmuştur.Şiirlerine “Hikmet” adı verilir.Şiirlerini, Divan–ı Hikmet isimli eserde toplamıştır.Şair, bu hikmetlerde sade bir dille İslamiyet’in esaslarından, tasavvuf adabından, dünya ve kıyamet hallerinden söz eder, Peygamberlere olan sevgiyi dile getirip dervişlerle ilgili menkıbeler anlatır.Hikmetler, Anadolu’daki dini–tasavvufi Türk edebiyatında kullanılan ilahinin karşılığıdır.
Ahmet Fakih (13. yy)
Tasavvuf şairidir. Anadolu sahasında Türk Edebiyatının temsilcilerindendir. Mevlana’nın babasından fıkıh dersi aldığı için kendisine fakıh denmiştir. En önemli yapıtı “Çarhname”dir. Bu eser didaktik bir eserdir.
Yunus Emre
1240–1320 yılları arasında yaşadığı söylenmektedir.Hayatı hakkında pek bilgi yoktur.Şiirlerinde genellikle hece ölçüsünü kullanmış, ilahileriyle tanınmıştır. Bunun yanı sıra gazel ve mesnevileri de vardır.Yunus, tasavvuf kültürününü sade bir söyleyişle halka sevdirmiştir. Tasavvuf kültürünü konuşma diline uygulamış, en soyut düşünceleri bile ustalıkla anlatmıştır.Yunus, insanlar arasında asla ayrım yapmamıştır. O, bir aşk şairidir. Ona göre aşk, insanı Allah’a ulaştıran yoldur ve insanı olgunlaştırır. Bu aşk, Allah aşkıdır.”Yunus Emre Divanı” ve “Risaletü’n Nushiyye” isimli 573 beyitten oluşan bir mesnevisi vardır. Eser dini–tasavvufi ve ahlaki bir kitaptır.
Hacı Bektaşi Veli (13. yy)
Horasan’dan Anadolu’ya gelen dervişlerdendir. Tasavvuf şairidir. Bektaşilik tarikatının kurucusudur. Türkçe yazdığı “Nefes” adlı ilahileriyle Anadolu halkına dini, tasavvufi ve ahlâki yönde yol göstermiştir. Makalat en önemli eseridir.

Gülşehri
Tasavvuf edebiyatının 14. yüzyıldaki temsilcisidir. En tanınmış eseri Mantıku’t Tayr’dır. Bu eser İran fiairi Attar’ın
aynı adı taşıyan mevnevisinin manzum tercümesidir.Aruz veznini Türkçeye uygulamada kendinden önceki şairlerden daha başarılıdır. Bu bakımdan Anadolu’daki milli edebiyatın öncülerinden sayılır. Gülşehri’nin Feleknâme, Aruz Risalesi adlı yapıtları da vardır.
Âşık Paşa (14. yy)
Önemli mutasavvuf şaiirlerimizdendir, hece ve aruz ölçüsünü kullanmıştır.Bu ölçülerle Divan ve Halk edebiyatı ürünleri oluşturdu. Yunus Emre etkisinde kaldı. Mevlana etkisiyle yazdığı şiirlerini Garipname adlı eserinde topladı.
Kaygusuz Abdal (15. yy)
İyi bir eğitim almıştır. Bektaşi edebiyatının kurucularından sayılır. Yunus Emre’nin yolundan gitti, hem aruz hem de hece ile şiirler yazdı. fiiirlerinin ana teması Allah, insan ve doğa sevgisidir. Sanatçı şathiyeleriyle tanınmıştır.
En önemli eseri “Budalaname”dir.
Hacı Bayrami Veli (15. yy)
Ankarada yaşamıştır. Bayramilik tarikatının kurucusudur.Hacı Bayrami Veli’nin Anadolu halkı arasında birliğin sağlanmasında önemli katkısı olmuştur. Arapça ve Farsça bilmesine rağmen Ahmet Yesevi geleneğine bağlı kalarak eserlerini Türkçe yazmıştır.
Pir Sultan Abdal (16. yy)
Yaşamıyla ilgili kesin bilgiler yoktur. Bektaşi – Alevi tarikatının en büyük şairlerindendir. Halk edebiyatına bağlı
kalarak hece veznini ve Halk edebiyatı nazım biçimlerini kullandı. Yunus Emre ve Kaygusuz Abdal’ın etkisiyle sade bir dil kullandı. Sanatçının lirik bir söyleyişi vardır.

Tasavvuf Terimleri
Keramet: Allah’ın veli kullarına, ermişlere verdiği doğaüstü güç.
Ma’na: Rüya alemi.
Mürşit: İrşad eden, uyaran. Tabi olunan kamil, olgun insan örneği.
Pir:Yaptığı işin her ayrıntısına vakıf olan usta, üstat.
Ma’şuk: Sevgili, Allah.
Mey: Mecazi anlamda içki olarak kullanılır.
Mutasavvıf: Her an Allah’ı zikreden tasavvuf ehli.

bahar yayınevi uyarı
Sınavlara Hazırlık Arama Robotu
YGS & LYS TEOG KPSS TUS KPDS Ehliyet Sınavı PMYO JANA

Seçim esnek olup ilgili alanları seçiniz, Örneğin ehliyet sınavı için branş olarak matematik seçmeyiniz :)