Mayoz Bölünme

• Üreme ana hücrelerinde (eşey ana hücrelerinde) gerçekleşir.
• Eşey hücrelerinin (gamet) oluşmasını sağlar.
• Yumurta hücresi oluşumuna oogenez, sperm hücresi oluşumuna spermatogenez denir.
• Türde kromozom sayının sabit kalmasını sağlayan hücre bölünmesidir.
• Sadece 2n (diploid) kromozomlu hücrelerde gerçekleşir.
• Bu bölünmede kromozom sayısı yarıya iner.
• Mayoz bölünme sonucu meydana gelen hücreler n sayıda kromozom taşır.
• Mayoz bölünme sonunda dört yavru hücre oluşur.
• Yavru hücrelerin kalıtım materyalinin nitelik ve niceliği farklı olur.
• Canlılarda çeşitliliğe neden olur.
• Mayoz bölünme sonucu oluşan hücreler yeniden mayoz geçiremez.
• Mayoz bölünmede karyokinez ve sitokinez iki kez gerçekleşir. Replikasyon ise mayoz I den önce bir kez gerçekleşir.

Mayoz bölünme iki aşamada gerçekleşir;
Mayoz I
mayoz ii

Mayoz I de mitozdan farklı olarak özellikle sinapsis, tetrat, krossing–over olayları gerçekleşir. Mayoz II nin safhaları mitoz bölünmeyle aynıdır

A. İnterfaz (Hazırlık evresi)

Mitoz bölünmedeki gibi gerçekleşir. mRNA, protein, atp sentezlenir. DNA eşlenir.

B. Mayoz I

a. Profaz I

• Mayoz bölünmenin en uzun ve en önemli evresidir.
• Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar.
• Homolog kromozomlar yan yana gelerek bir çift oluştururlar.
• Homolog kromozomların her birinde iki kromatid bulunduğundan, dört kromatidli bu yapıya tetrat denir.

• Tetratta homolog kromozomların kardeş olmayan kromatidlerinin birbirine sarılmasına sinapsis denir.
• Homolog kromozomların kardeş olmayan kromontidleri arasında parça değişimi gerçekleşir. Bu olaya krossing–over denir.
• Krossig–over kromozomlardaki gen çeşidinde değişmeye neden olduğundan türde çeşitliliğe yol açar.

• Eşlenen sentrozomlar iğ ipliklerini oluşturur.
• Endoplazmik retikulum kaybolur.
• Çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur.

b. Metafaz I

Tetrat oluşturan homolog kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde karşılıklı gelecek şekilde dizilirler.

c.Anafaz I

• Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilirler.
• Kromozomların kutuplara çekilmesi iğ iplikleri ile sağlanır.
• Bu evre sonunda hücrenin iki kutubunda da n sayıda kromozom bulunur.

NOT: Homolog kromozomların ekvatoral düzlemde rastgele dizilmesi ve birbirlerinden ayrılarak farklı kutuplara çekilmesi bölünme sonucu kalıtsal yapısı farklı hücrelerin oluşmasına neden olur.

d. Telofaz I

• Hücrenin her bir kutbunda bulunan kromozomlar kromatin ağına dönüşür.
• Çekirdek zarı oluşur.
• Çekirdekçik oluşmaz.

Sitokinez

Sitoplazma bölünmesi sonucu, n kromozomlu iki hücre oluşur. Böylece mayoz I sonucu kromozom sayısı yarıya inmiş olur.

C. Mayoz II

• Mayoz II evresinden önce interfaz gerçekleşmez. Replikasyon meydana gelmez. Çünkü kromozomlar eşlenmiş durumdadır. Ancak sentrozomlar eşlenir.
• Bu bölünmenin safhaları da profaz II, metafaz II, anafaz II ve telofaz II dir. Mayoz II de gerçekleşen olaylar mitoz bölünmedeki ile aynıdır.

a.Profaz II

• Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomlara dönüşür.
• Her bir kromozomda iki kromatid bulunur.
• Çekirdek zarı erir.
• İğ iplikleri oluşur.

b. Metafaz II

• Kromozomlar sentromerleri ile iğ ipliklerine tutunur.
• Kromozomlar hücrenin ekvatoral düzleminde tek sıra halinde dizilir.

c. Anafaz II

• Her kromozomun sentromeri ayrılır. Kromozomların kardeş kromatidleri birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilirler.

d. Telofaz II

• Hücrenin zıt kutuplarında bulunan kromatidlerin çevresinde çekirdek zarı oluşur.
• Kromatidler sarmallarını açarak kromatin iplik haline gelir. İğ iplikleri kaybolur.
• Çekirdekçik ve çekirdek zarı oluşur. Endoplazmik retikulum oluşur.
• Mayoz II evresinden sonra sitokinez gerçekleşir. Mayoz II sonunda her bir hücreden n kromozomlu iki hücre oluşmuş olur. Mayoz bölünmede diploid bir hücreden haploid kromozomlu dört hücre oluşmuş olur.