Kısa Çizgi (-)
1.Satır sonuna sığmayan sözcükleri bölmede kullanılır.
Örnek:
………….. yalancının mu-
mu yatsıya kadar yanar.
Satır sonuna sığmayan özel isimlerden sonra kesme işareti varsa kısa çizgi kullanılamaz.
Örnek:
…………… İstanbul'
dan ayrılamadım.
Birleşik sözcükler satır sonunda tek sözcükmüş gibi hecelerine ayrılır.
Örnek:
………… ilk – (yanlış)
okul
………… ilko – (doğru)
kul
2.Anlamca birbirine bağlı sayı ve sözcüklerin arasına getirilir.
Örnek:
–İstanbul – Konya seferi başladı.
–2006 – 2007 eğitim ve öğretim yılı başladı.
3.Ek, kök ve heceleri ayırmak için kullanılır.
Örnek:
–çiçek – çi – ler – in
–sı – nıf – ta – ki – ler
4.Ara sözleri ayırmak için kullanılır.
Örnek:
Eve giderken – her nedense – çiçek aldım
samsun'u – doğduğum şehri – çok özledim.
5.Adres yazarken semt ile şehir arasına konulur.
Örnek:
Parantez (Ayraç) (( ))
1.Bir sözcüğün açıklanması ya da eş anlamlısı olan kelimeler parantez içerisinde gösterilir.
Örnek:
–Eseri tamamlamak için nasıl bir metot (yöntem) kullandınız?
2.Cümle içinde ara sözlerin başında ve so- nunda kullanılır.
Örnek:
Ali'yi (sarı kazaklı olanı) sen de gördün mü?
3.Yabancı sözcüklerin okunuşu parantez içinde verilir.
Örnek:
–Nietzsche (Niçe) ünlü bir Alman felsefecidir.
4.Tiyatro eserlerinde söz esnasındaki hare- ketleri göstermek için kullanılır.
Örnek:
—Peki kabul ediyorum! (Erman ayağa kalkar.)
konuşma Çizgisi ( – )
Yazıda konuşmaları göstermek için kullanılır.
Örnek:
–Kardeşimi gördün mü?
–Yarım saat önce gördük.
–Niçin gelmiş buraya?
–Bize söylemedi.
Düzeltme İşareti (^)
Yazılışları birbirine benzeyen; ama anlam ve okunuşları ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için ünlülerin üzerine konur.
Örnek:
Yukarıdaki konuşmada açıklaması verilmeyen noktalama işareti aşağıdakilerden hangisidir?
A) İki nokta B) Kesme işareti
C) Ünlem işareti D) Soru işareti
Murat'ın açıklaması kesme işaretine, Çiğdem'in açıklaması ünlem işaretine, Ozan'ın açıklaması soru işaretine uygundur. İki noktanın kullanımıyla ilgili bir açıklama yapılmamıştır.
Yanıt A
Aşağıdaki sözcüklerden hangisindeki düzeltme işaretini kaldırırsak kelimenin anlamı değişmez?
A) Âşık B) Lâkin C) Âlem D) Âdet
“Âşık” sözcüğünden düzeltme işaretini kaldırır- sak “Aşık” sözcüğü olur ve bu da “ayak kemiği” anlamına gelir. “Âlem” sözcüğünden düzeltme işaretini kaldırırsak “Alem” olur ve bu da “bay- rak” anlamına gelir. “Âdet” sözcüğünden düzeltme işaretini kaldırırsak “Adet” olur ve bu da “tane” anlamına gelir. Ama “Lâkin” sözcüğünden düzeltme işaretini kaldırırsak kelimenin anlamı değişmez.
Yanıt B
Tugay'ın (1) annesi (2) babası (3) abisi ve teyzesi de bizimleydi (4)
Numaralandırılmış yerlerden hangisine her- hangi bir noktalama işareti getirilemez?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
2 ve 3 numaralı yerlere virgül, 4 numaralı yere nokta getirilmelidir. Fakat 1 numaralı yere her- hangi bir noktalama işareti getirilemez; çünkü tamlamayı oluşturan sözcüklerin arasına noktalama işareti konulmaz.
Yanıt A
Aşağıdaki cümlelerden hangisinin sonuna soru işareti getirilemez?
A) Bu yerlerde dolaşmak nasıl bir duygu
B) Kim benimle çalışmak istiyor
C) Kimi çağırdınını ben de anlamadım
D) Niçin beni bu yollara sürükledin
A, B ve D seçeneğindeki cümlelerde soru anlamı olduğu için bu cümlelerin sonuna soru işareti getirilir; ama C seçeneğindeki cümle soru anlamı taşımamaktadır. Bu nedenle bu cümlenin sonuna soru işareti getirilemez.
Yanıt C
Aşağıdakilerin hangisinin sonuna nokta konulmaz?
A) Burada çok bekledim
B) Size nasıl geleceğim
C) Geldiğini farketmedim
D) Sana bunu anlatamadım
Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna nokta değil, soru işareti konur. B seçeneğinde “nasıl” sözcüğü cümleye soru anlamı kattığından bu cümlenin sonuna nokta konulamaz.
Yanıt B