Ses Bilgisi Konu Anlatımı

DİL

Düşünce, duygu ve istreklerimizi anlatmak için
kullandığımız işaret ve seslere dil denir. Her milletin kendine has bir dili vardır. Türkçe, Almanca, İngilizce, Fransızca vb.
Dilin Yapı Taşları:
a) Ses: Kulağımızla duyabildiğimiz bütün titreşimlere
ses denir. Dil bilgisindeki ses ise düzenli
bir şekilde oluşturulmuş insan sesidir.
b) Harf: Konuşurken kullandığımız seslerin yazı
daki işaretlerine harf denir.
c) Alfabe: Bir dilin seslerini gösteren bütün harflerin
belirli bir sıra ile dizilmiş hâline alfabe
denir.
Harfler ve Özellikleri

Alfabemizde sekizi sesli, yirmi biri sessiz olmak üzere yirmi dokuz harf vardır.

A. Sesli (Ünlü) harfler

Sesli Harflerin Özellikleri
Ağzımızdan hiçbir engele çarpmadan çıkarlar.

Tek başlarına okunabilirler.
Her hecede kesinlikle bulunurlar.
Tek başlarına hece oluşturabilirler.
Türkçe kelimelerde yan yana gelmezler.

Sesli harflerin Söyleniş Özellikleri
Sesli harfler, çıkışları sırasında dilin, dudaklarınve ağzın aldığı biçime göre çeşitlere ayrılmıştır.
1. Dilin önde ya da arkada oluşuna göre:
a) İnce sesliler: E, İ, Ö, Ü
Dilin ileri doğru itilmesiyle söylenirler.
b) Kalın sesliler: A, I, O, U
Dilin geriye doğru çekilmesiyle söylenirler.

2. Dudakların düz ya da yuvarlak oluşuna
göre:
a) Düz sesliler: A, E, I, İ
Dudaklar düzken söylenirler.
b) Yuvarlak sesliler: O, Ö, U, Ü
Dudaklar yuvarlakken söylenirler.
3. Ağzın az ya da çok açık oluşuna göre:
a) Geniş sesliler: A, E, O, Ö
ağız çok açıkken söylenirler.
b) Dar sesliler: I, İ, U, Ü
Ağız hafif açıkken söylenirler.
Sesli harfler Tablosu

Örnek Soru:
Aşağıdaki varlıklardan hangisinin isminde geniş sesliler yoktur?

Çözüm:
A seçeneğinde, “araba” –> “a” sesi düz, geniş bir ünlüdür.
B seçeneğinde, “televizyon” –> “e” sesi düz geniş bir ünlüdür.
D seçeneğinde, “kitap” –> “a” sesi düz geniş bir ünlüdür.
C seçeneğinde, “bulut” –> “u” sesleri dar, yuvarlak seslilerdir.
Yanıt C