Tartışılan “-sal / -sel” Ekleri Üzerine

Tartışılan -sal / -selEkleri Üzerine

Göktürk KitabesiYakın zamanda sıkça tartışılır hâle gelen “-sal / -sel eklerinin kullanımı hakkında en az bilenler kadar konu hakkında hiç bilgisi olmayanların da yorum yapması nedeniyle ortada ciddi bir bilgi kirliliği var. Bu nedenle bu konuda bilgi edinmek isteyen araştırmacıların yararlanması için böyle bir yazı yazma gereği duydum.

Türkçeleştirmeye karşı çıkan, öz Türkçe sözcüklerin kullanılmasını sindiremeyen bazı kişiler yabancı sözcüklere karşı önerilen Türkçe sözcüklerde bir kusur aramaya çalışıyorlar. Bu arayışta bulunan “-sal / -sel” ekleri hakkında Yavuz Bülent Bakiler‘in “Türkçeyi -sal’a bindirip -sel’e vermeyin.” (*) sözü de Türkçeleştirme karşıtlarını pekiştirmiş oldu ve böylece TDK hakkında karalama kampanyaları başlatan kişilerin eline Türkçeyi yerden yere vurmak için malzeme geçti. Şimdi o kişiler Türkçeleştirme yapmayıp, Osmanlıca sözcükleri kullanmanın kendilerince doğru olduğunu (!) sözde ispatlamak için hep bu ekleri örnek gösterir oldular.

Bu konuyu bilimsel olarak ele almaya çalışırsak, şöyle bir çözümleme yapabiliriz: Türkçede iki tane “-sal / -sel” eki vardır. Bunlardan bir tanesi Türkçe kökenlidir ve çok eski yazılı metinlerde bile geçer. Divan-u Lügati’t Türk‘te de “arsal” (kumsal) sözcüğü geçmektedir. Eski Türkçede “kumsal, uysal” gibi örneklerde görebileceğimiz bu ekin İngilizceden veya başka bir batı dilinden Türkçeye geçmiş olması imkânsızdır; çünkü bu örneklerin geçtiği metinlerin çağında Türkçe ile bu dillerin etkileşimi söz konusu değildir.

Günümüzde yapılmaya çalışılan Türkçeleştirme çabalarında Eski Türkçe örnek alındığı için, yakın zamanda birçok sözcükle kullanılan “-sal / -sel” ekleri de büyük olasılıkla ekin aslı olan ve “uysal” örneğinde görülen bu eke benzetilmeye çalışılmıştır. Fakat tesadüftür ki İngilizcedeki “universal (evrensel), emotional (duygusal), traditional (geleneksel)” sözcüklerinde de görülen ve Türkçedeki kullanımla sesteş – anlamdaş olan “-sal / -al” ekleri, Türkçeleştirmelerde işlek olarak kullanılan bu eklerin yabancı kökenli olabileceğini düşündürmeye başlamıştır.

Özet olarak; günümüzde “bilimsel, içsel, dinsel, duygusal, karasal” gibi birçok sözcükte kullanılmaya başlanan “-sal / -sel” ekinin, Eski Türkçede bulunan ekin işlek hâle getirilmiş biçimi olduğunu söylemek mümkündür. İngilizcede ses ve anlam bakımından ortak bir ekin bulunuşu ise ancak tesadüf olarak kabul edilebilir. Fakat Türkçenin İngilizceden ciddi anlamda etkilendiği şu dönemde, batı dilinden geçen sözcükleri kullanma meraklısı insanların, İngilizcedeki “continental” (karasal) gibi sözcüklere benzediği için Türkçedeki “-sal / -sel“li sözcükleri sıklıkla kullandıklarını söylemek, bu ekin kullanım alanının bu kadar geniş olma nedenini aydınlatabilir. Böylece belki de yakın dönemde işlek bir ek olarak kullanılmayacak bu ek, sıklıkla kullanılmaya başlanmış olabilir.

Tanrı TÜRK’ü korusun!

Orkun KUTLU

Orkun Kutlu

Sınavlara Hazırlık Arama Robotu
YGS & LYS TEOG KPSS TUS KPDS Ehliyet Sınavı PMYO JANA

Seçim esnek olup ilgili alanları seçiniz, Örneğin ehliyet sınavı için branş olarak matematik seçmeyiniz :)