2016 KPSS Devlet ve Demokrasi Kavramları ve Anayasaya Giriş Tamamı Çözümlü Sorular

Başkanlık, yarı başkanlık, parlamenter ve meclis hükümeti sistemleri demokratik hükümet modellerindendir. Başkanlık sisteminde, sert kuvvetler ayrılığı vardır, yürütme tek kanatlıdır ve devlet başkanını halk seçer. Yarı başkanlık sisteminde, yumuşak kuvvetler ayrılığı esastır, yürütme iki kanatlıdır ve devlet başkanını halk seçer. Parlamenter sistem, yumuşak kuvvetler ayrılığına dayanır. Yürütme iki kanatlıdır. Devlet başkanını meclis seçer. Buna göre I, II, III ve IV. ifadeler doğrudur. V ve VI. ifadeler yanlıştır. Devlet içinde kuvvetlerin dağılımı ve düzenlenişi açısından günümüz anayasal demokrasilerinde başlıca üç tür hükümet modeli vardır. I. Kuvvetlerin ayrılığına dayalı başkanlık sistemi II. Kuvvetlerin hukuki - siyasi birliğine dayanan meclis hükümeti sistemi III. Kuvvetlerin hukuki ayrılığına fakat siyasi birliğine dayanan parlementer hükümet sistemi Parlementer ve başkanlık modeli arasında yer alan melez bir rejim olan yarı başkanlık hükümeti vardır.

Mebusan Meclisi 1876 II. Abdülhamit tarafından açılmıştır. A, B, C ve D ifadeleri Mebusan Meclisi için doğru ifadelerdir. Mebusan Meclisi son kez açıldıktan sonra 28 Ocak 1920’de Misak-ı Milli kararlarını almış, bu durum İstanbul’da bulunan itilaf güçlerini rahatsız ettiği için 16 Mart 1920’de İstanbul resmen işgal edilmiştir. Bu durumu iyi değerlendiren Mustafa Kemal ise Ankara’da TBMM’yi açmıştır.

Anayasa değişikliği için A, B, D ve E seçeneğindeki ifadeler doğrudur. C seçeneğinde verilen ifade ise yanlıştır. Anayasa değişikliğinde ilk kez referandum uygulaması 1982 Anayasası’nın 1987 değişikliği ile olmuştur. İlk kez referandum ile yürürlüğe giren Anayasada 1961 Anayasası’dır. Yeni bir Anayasanın yürürlüğe girmesi ile Anayasada yapılacak bir değişiklikte uygulanan referandum aynı değildir. (Cevap C) Türk anayasalarında; anayasa değişkliklerinin referanduma gidilmesi ilkesi ilk kez 1982 Anayasasında 1987 yılında yapılan değişiklikle yer bulmuştur.

Anayasa Mahkemesi, Yüksek Hakimler Kurulu ve Milli Güvenlik Kurulu ilk kez 1961 Anayasası ile kurulmuştur. Devlet Denetleme Kurulu ve Yüksek Öğretim Kurulu ise 1982 Anayasası ile kuruldu. Genelkurmay Başkanlığı ise 3 Mart 1924 Erkânı Harbiye’den kaldırılması ile kuruldu, ancak anayasal güvenceye 1961 Anayasası ile geçti. (Cevap B)

1961 Anayasasına kadar Cumhurbaşkanı aynı zamanda parti üyeliği ve başkanlığı yapabiliyordu. Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü Cumhurbaşkanlığı yanında parti liderliğini de sürdürmüştür. 1950 seçimlerinde Celal Bayar liderliğindeki Demokrat Parti %53 oy almış ve kısa bir süre sonra Cumhurbaşkanı seçilen Celal Bayar, hakkı olduğu halde parti başkanlığından çekilmiştir. Demokrat Partinin başkanlığına da Adnan Menderes gelmiştir.

1921 Teşkilat-ı Esasiye’de rejimin Cumhuriyet olması, hükümet kurma şeklinin kabine sistemine dayanması, Devletin resmi dilinin Türkçe olması ve Devletin resmi dininin İslam olması gibi hükümler mevcuttu. Seçim sistemi 1946’da değişmiştir. 1961 Anayasası çift meclis sistemini kabul etmiştir. TBMM, millet meclisi ve senatodan kuruludur. Başkentin Ankara olması 13 Ekim 1923 tarihli bir kanun ile olmuştur. (Cevap A)

Osmanlıda halk, azınlıklar dâhil ilk kez I. Meşrutiyet ile devlet yönetimine katılma hakkı elde etmiştir. Azınlıkların il meclislerine seçilebilmesi ve devlet memuru olabilmesi Islahat Fermanı (1856) ile mümkün olmuştur.

Milli egemenlik, eşitlik, özgürlük, çoğulculuk ve temel hak ve hürriyetlerin güvenliği demokrasinin olmazla olmazlarındandır. Tekli bir devlet yapısı olan üniter yapı demokrasinin bir gereği değildir. Çünkü devletler federal de olabilir. (Cevap C) Meclis olmasa demokrasi olur mu? Evet olur, doğrudan demokrasi olur. Milli egemenlik olmasa devlet olur mu? Evet olur, mutlak monarşi ile yönetilen devlet olur.

A, B, C ve E ifadeleri 1961 Anayasası ile ilgili doğru ifadelerdir. Bakanlar Kurulu’na KHK çıkarma yetkisi olağan durumlar için 1961 Anayasası’nın 1971-1973 değişikliği sırasında verilmiştir. Olağanüstü KHK çıkarma ise 1982 Anayasası ile verilmiştir. (Cevap D)

ABD → federal yapı ve başkanlık sistemi Fransa → üniter yapı ve yarı başkanlık sistemi Rusya → federal yapı ve yarı başkanlık sistemi İtalya → üniter ve parlamenter sistem Buna göre III ve IV doğru, I ve II yanlıştır. (Cevap D)

Parlamenter hükümet modeline kabine hükümeti de denir. A, B, C ve D seçeneklerinde verilenler parlamenter sistem için doğrudur. Fakat E seçene-ğindeki ifade yanlıştır. Çünkü parlamenter hükümet sisteminde devlet başkanının siyasal sorumluluğu yoktur. Dolayısıyla, devlet başkanının görevine parlamento veya başka bir anayasal organın son vermesi mümkün değildir. Devlet başkanını görevden uzaklaştırmanın tek yolu vatana ihanet veya anayasayı ihlal gibi ağır suçlardan dolayı cezai sorumluluğunun ortaya çıkarılmasıdır. (Cevap E)

Osmanlı Devleti mutlak monarşi ile yönetilen bir devletti. 1876 Anayasası meşruti bir monarşi kurmaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti toprakları işgal edildikten sonra M. Kemal Atatürk ve silah arkadaşları tarafından başlatılan Ulusal Kurtuluş Savaşı ve beraberinde kurulan (23 Nisan 1920) Türkiye Büyük Millet Meclisi ile yepyeni bir dönem başlamıştır. TBMM, 1921 yılında yeni bir anayasa kabul etmiştir. 23 maddelik kısa bir anayasa olan 1921 Anayasası’nın en devrimci ilkesi “milli egemenlik”tir. (Cevap B)