2016 KPSS Türkiye’nin Yer Şekilleri Tamamı Çözümlü Sorular

Türkiye’de genç arazi fazladır. Bu nedenle Türkiye’de; •• Deprem fazla •• Fay kaynağı fazla •• Sıcak su kaynakları fazla •• Jeotermal enerji potansiyeli fazla •• Fay hattı fazladır. Karstik depremler tuz, kireç alçı gibi eriyen malzemenin fazla olduğu yerlerde görülür. Fay kaynaklarının fazla olduğu yerlerde tektonik depremler görülür. (Cevap C)

Türkiye’de eğim ve yükselti fazladır. Bu nedenle akarsuların yatak eğimi fazladır. Yatak eğimi fazla olan akarsularda; •• Taşınan malzeme fazla •• Enerji potansiyeli fazla •• Rafting (akarsu turizmi) gelişir •• Denge profiline uzak •• Çentik vadi fazla Tabanlı vadi yatak eğiminin az olduğu yerlerde oluşur. (Cevap D)

Taşeli ve Teke Platolarında karstik arazi fazladır. Karstik arazinin fazla olduğu yerlerde tuz, kireç, alçı, jips gibi çözünebilen malzeme fazla olur. Tuz, kireç gibi malzemenin fazla olduğu yerlerde toprak verimsiz olur. Taşeli ve Teke Platosunda toprak verimsiz ve yer şekilleri engebeli olduğundan nüfus azdır. Bu platolarda tarım gelişmediğinden alternatif olarak kıl keçisi yetiştiriciliği gelişmiştir. (Cevap E) Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe ●● Yükselti artar ●● Sıcaklık düşer ●● Karın yerde kalma süresi uzar ●● Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi artar ●● Nüfus yoğunluğu azalır.

Doğu Karadeniz kıyıları engebeli olmasına rağmen yoğun nüfuslanmıştır. Yörede iklim koşullarının elverişli olmasına bağlı olarak nüfus fazladır. Hakkâri, Taşeli Platosu, Menteşe Yöresi ve Yıldız Dağlarında engebeli araziye bağlı olarak nüfus azdır. (Cevap B)

Günümüzde küresel ısınmaya bağlı olarak kurak dönemler artmaktadır. Kurak dönemin artmasına bağlı olarak buharlaşma artmaktadır. Buna bağlı olarak Tuz Gölü’nde küçülme giderek artmaktadır. Tuz Gölü suları aşırı tuzlu olduğu için tarımda sulamada yararlanılmaz. Göl gideğenlerini olmamasına bağlı olarak suları tuzludur. (Cevap A)

Türkiye’de buzul yer şekillerinin sadece yüksek dağların zirvelerine yakın yerlerde görülmesinde ekvatora yakın olması etkilidir. Türkiye ılıman kuşakta yer aldığından ortalama sıcaklıkları yüksektir. Ortalama yükselti arttıkça her 200 metrede sıcaklık 1°C azalır. Bu duruma bağlı olarak Türkiye’de buzul ve buzul yer şekilleri sadece yüksek dağların zirvelerine yakın yerlerde görülür. (Cevap C) Türkiye’de kırıklı yapının fazla olduğu bölge Ege Bölgesidir. Buna bağlı olarak Ege Bölgesinde; ●● Deprem fazla olur. ●● Kaplıca ılıca fazladır. ●● Jeotermal enerji kaynağı fazladır. ●● Fay hattı fazladır.

Dalgaların taşıdığı malzemeyi bir körfezin önünde biriktirmesiyle kıyı set gölleri oluşur. Türkiye’de yer alan kıyı set gölleri; Küçükçekmece, Büyükçekmece ve Terkos (Durusu) Gölü’dür. (Cevap D)

Falez: Dalgaların aşındırması sonucu kıyıda oluşan diklikleridir. Dağların denize paralel uzandığı yerlerde falez oluşumu fazladır. Türkiye’de Karadeniz ve Akdeniz Bölgesi’nde falez oluşumu fazladır. (Cevap C)

Yükselti ve engebe arttıkça gerçek alan ile iz düşüm alan arasındaki fark artar. Verilen merkezler içerisinde yükseltisi en fazla olan Hakkâri’dir. Bu nedenle Hakkâri’de fark en fazladır. (Cevap E) Rize, Ordu, Trabzon, Antalya gibi illerde demir yolu ağı bulunmaz. Bu durumun nedeni; dağların denize paralel uzanması ve engebeli arazidir.

Ortalama yükseltinin fazla olduğu yerlerde sıcaklık düşüktür. Antalya’da yer alan Beydağlarında yükseltinin fazla olmasına bağlı olarak kayak merkezi yer alır. Akdeniz Bölgesinde volkanik göller yer almaz. (Cevap A)

Renklendirme yönteminde yer şekilleri bulundukları yükseltiye göre çizilirler. Yükseltinin az olduğu yerler yeşil renk ile, fazla olduğu yerler ise kahverengi ile çizilir. Marmara’da ortalama yükselti az, Doğu Anadolu’da ise fazladır. Bu nedenle Marmara Bölgesi daha çok yeşil, Doğu Anadolu Bölgesi ise kahverengi tonları ile çizilir. (Cevap C)

Engebeli arazinin fazla olduğu yerlerde kuş uçumu mesafe ile gerçek mesafe arasındaki fark fazladır. A merkezinde fark iki katıdır. Bu nedenle A’da engebe en fazladır. (Cevap A) Karstik arazi; içerisinde tuz, kireç alçı ve jips gibi eriyen malzemenin fazla olduğu araziye denir. Türkiye’de karstik arazi ve karstik şekiller (lapya, dolin, uvala, polye, mağara, sarkıt, dikit, obruk, traverten) en fazla Akdeniz Bölgesi’nde yer alır.

Obruk; karstik arazide yeraltı boşluklarının çökmesiyle oluşan doğal kuyulara denir. Konya Ovası’nda bilinçsiz sulamaya bağlı olarak obruk sayısı giderek artmaktadır. Ovada sulama amaçlı sondaj ve kuyuların fazla olması nedeniyle yeraltı su seviyesi giderek düşmektedir. Bilinçsiz sulamanın neden olduğu erozyon nedeniyle verimli topraklar azalmaktadır. (Cevap E)

Tektonik Göl: Kırılma ve kıvrılma hareketleri sonucu oluşan çukurların su ile dolması ile oluşur. Türkiye’de yer alan tektonik göller; Sapanca, Manyas, Ulubat, Hazar ve İznik gölüdür. (Cevap E)

Rüzgârın etkili olduğu yerlerde; •• Bitki örtüsü cılız. •• Ufalanmış malzeme fazla. •• Yağış az. •• Fiziksel parçalanma fazla. •• Sıcaklık farkı fazla. •• Kimyasal parçalanma az. •• Tarımda sulamaya ihtiyaç fazla. •• Nadas uygulaması fazladır. (Cevap D) Yer şeklilerinin sade görünümlü olduğu, yerlerde gerçek alan ile iz düşüm alan arasındaki fark azdır. Edirne, Balıkesir, Bursa, Kilis, Şanlıurfa, Tekirdağ gibi sade görünümlü yerlerde fark azdır.