Chappe Telgrafı (Keşifler ve Buluşlar)
Chappe Telgrafı (Keşifler ve Buluşlar) Bu telgraf şekli en eski zamandan beri uygulanmaktaydı. Agamemnon, Truva’nın alındığını Klitemnesr’e böyle duyurmuştu. Bu yöntem daha sonra Doğabilimci Enee, Polybe, Çinliler ve Kartacalılar tarafından geliştirildi. Sonunculardan da Romalılara geçmiş ve çok kullanılmıştı. Hatta işi Clyde’den Tyne’e uzanan surların içine tunçtan akustik borular yerleştirmeye, yani gerçek bir telefon hattı kurmaya […]
Gemi Pervanesi (Keşifler ve Buluşlar)
Gemi Pervanesi (Keşifler ve Buluşlar) Modern gemiciliğin çığrını açan pervanenin icadı, aynı zamanda utanmaz istismarcı takımının açgözlülüğünün ve haydutluğunun da tipik bir örneğidir. Bu yeteneklerin ve yürekliliğin değil, hilenin, dalavereciliğin ve her türlü insafsızlığın kol gezip zafer kazandığı bir alan oldu. Pervane 1803’te Charles Dallery (1754-1845) adlı bir Fransız tarafından icat edilmiştir. Dallery çeşitli […]
Yelkenli (Keşifler ve Buluşlar)
Yelkenli (Keşifler ve Buluşlar) Fulton 23 Şubat 1815’te öldü. Onu büyük bir sevince kavuşturduğu şehrin göbeğine, Manhattan’daki mezarlığa törenle gömdüler, ihtiyar Clermont’un bol bol torunları olmuştu. A.B.D.’nin büyük göllerinde ve başlıca ırmaklarında yüzlerce buharlı gemi dolaşmaktaydı. Avrupa bu gelişmeyi ibretle seyrediyordu. Amerika’yı izlemekte gecikmedi: İlk düzenli vapur seferi 1818’de, İngiltere-İrlanda arasında başladı. Kesinlikle bilinmiyor ama, […]
Buharlı Gemi (Keşifler ve Buluşlar)
Buharlı Gemi (Keşifler ve Buluşlar) Buharlı gemi, ne saçmalık! Bu anlayışsızlık yalnız buharlı araba tasarısını değil, buharlı gemi tasarısını da suya düşürdü. Denis Papin’inkini 25 Eylül 1707’de parçalamışlardı. Claude-François d’Auxıron’unki 8 Eylül 1774’te daha şanslı çıkmadı. D’Auxiron (1727-1778), kürekleri yangın tulumbasıyla işleyen bir gemi inşa etmişti. Seine ırmağında denemeye konduysa da tasarıya düşman gemicileri sarkacını […]
Buharlı Araba (Keşifler ve Buluşlar)
Buharlı Araba (Keşifler ve Buluşlar) Böyle bir tasarı Newcomen’in makinesiyle bile hayalden öteye gidebilecek gibi değildi. Daha önce tanımını yaptığımız üç metre uzunluğunda ve sarkacı yedi metreye varan dev aracı bir gözümüzün önüne getirelim. Böylesine bir hantal makineyi bir arabaya, hatta bir gemiye yüklemeyi düşünmek düpedüz gülünçtü. Üstelik bir soğutma makinesi olduğuna göre araçta […]
Kauçuk (Keşifler ve Buluşlar)
Kauçuk (Keşifler ve Buluşlar) Şimdi 1745’e XV. Louis’in saltanat yıllarına gideceğiz. Paris çalkalanıyor: Kâşif La Condamine, Güney Amerika’ya yaptığı bilimsel inceleme gezisinden dönmüş… On yıl süren bu gezinin bastıca amacı meridyenin bir derecesini ölçmekti. Daha önce Maupertuis tarafından Laponya’da yapılan benzeri bir incelemenin sonuçlarının karşılaştırılması, Cassini ve Newton taraftarlarının arasındaki mücadeleye son vermişti: […]
Sülfirik Asit (Keşifler ve Buluşlar)
Sülfirik Asit (Keşifler ve Buluşlar) Toprak, insana hayatının iki temeli olan ekmek ve sudan başka gerekli bir maddeyi daha, tuzu da sağlar. Bu maddenin öteden beri beslenmede önemli bir yer tuttuğunu ve uzun zaman tuzdan yoksun kalmanın organizmada ne gibi düzensizliklere yol açtığını biliyoruz. Tuzun, yalnız beslenmede değil toplumsal hayatta da büyük rol oynadığını […]
Suyun Kontrol Edilmesi (Keşifler ve Buluşlar)
Suyun Kontrol Edilmesi (Keşifler ve Buluşlar) Toprağın verimli hale getirilmesinden ve tarımın makineleştirilmesinden söz ediliyordu ama bilgin ve teknisyenlerin el ele verip yarattıkları bu büyük gelişmelerin yararsız duruma gelmesine de az kalmıştı. Gerçekten de eğer nem kontrol altına alınmazsa, yani su çok geldiğinde fazlası kontrol altına alınıp az olduğunda artırımı sağlanmasaydı, tarlalar yine eskisi kadar […]
Kimyasal Gübre (Keşifler ve Buluşlar)
Kimyasal Gübre (Keşifler ve Buluşlar) Bununla birlikte XIX. yüzyılın ilk yarısında et özüyle yaşanabileceğine marnlamıyordu. Günümüzde bunca bollaşan konsantre çorbalar henüz çok enderdi. Temel besin ekmek ve halkın büyük çoğunluğu için tahıllardı. Ekmek yapımı da gelişmemişti. Makinelerle hamur yoğurma tekniği gittikçe yaygınlaşmaktaydı ve fırınlar genellikle odunla ısıtılmakla birlikte kömür de kullanılmaya başlanmıştı. Buğday ekimine […]
Konserve (Keşifler ve Buluşlar)
Konserve (Keşifler ve Buluşlar) Napolyon savaşları kimyacıların dikkatini bir ihtiyaca daha çekmişti: Yiyecek sıkıntısı. Askerlerin, hele denizcilerin, yiyeceklerini birlikte götürmelerini ve bunların uzun süre dayanmasını sağlamak gerekiyordu. Taze et bulunmadığından eskiden beri fümesi, kurusu ya da salamurasıyla yetinilmekteydi. Buna reçel ve peynir katmak tek beslenme yolu olarak biliniyordu. Ancak, bu sınırlı imkânlar, savaş geniş bir […]
Şeker Pancarı (Keşifler ve Buluşlar)
Şeker Pancarı (Keşifler ve Buluşlar) Havagazı önemli bir keşif olmakla birlikte bir lükstü de. Çünkü XIX. yüzyılın ilk, on yılı içinde asıl sorun yiyecek ve savunmaktı. Savunma: Daha önce de dediğimiz gibi bakır piyasasını İngilizler tutuyorlardı ve bu madeni, çanları eriterek elde etmişlerdi. Güherçile de, ülkede çıkmadığından, barut imal etmek için nemli mahzenlerin duvarlarında […]
Hava Gazı (Keşifler ve Buluşlar)
Hava Gazı (Keşifler ve Buluşlar) Nıcolas Leblanc, Philippe Girard, Jacquard, gibi bahtsız mucitlere şimdiden Jouffroy d’Abbans, Chappe ve Fulton’u ve konumuzla ilgili olarak Philippe Lebon’u ekleyelim. hava gazınm, mucitlerinden biri olan Lebon da ötekilerden daha şanslı olmadı. Bir sabah ölüsünü sokakta buldular ve mezarlıkta bir çukura gömdüler. Eski dönemlerde verilen gösterişli davet ve eğlentilerin […]
Sodyum Karbonat (Keşifler ve Buluşlar)
Sodyum Karbonat (Keşifler ve Buluşlar) XVIII. Yüzyılda en verimli iki sanayinin madencilik ve dokuma olduğunu hatırlatalım. Kimya, dokuma alanında, lavoisier’den önceki yıllarda da büyük rol oynamıştı. O kadar ki, bu yüzyılın sonlarına kadar kimya her şeyden önce kumaş boyama sanatıydı diyebiliriz. O dönemde şu boyayıcı maddeler kullanılmaktaydı: Meksika’dan, Kanarya Adalarından ve Hindistan’dan […]
Sodyum Karbonat (Keşifler ve Buluşlar)
Sodyum Karbonat (Keşifler ve Buluşlar) XVIII. Yüzyılda en verimli iki sanayinin madencilik ve dokuma olduğunu hatırlatalım. Kimya, dokuma alanında, lavoisier’den önceki yıllarda da büyük rol oynamıştı. O kadar ki, bu yüzyılın sonlarına kadar kimya her şeyden önce kumaş boyama sanatıydı diyebiliriz. O dönemde şu boyayıcı maddeler kullanılmaktaydı: Meksika’dan, Kanarya Adalarından ve Hindistan’dan ithal edilen […]
Balon (Keşifler ve Buluşlar)
Balon (Keşifler ve Buluşlar) Buhar sorununu bilimsel yönden geliştirmesinden ötürü Watt, bu devrimlerin kaynağı sayılmalıdır. Ondan önce Newcomen’in makinesi ağır ve zor ilerliyor, teknik yerinde sayıyordu. Watt’ın aracılığıyla bilimin işi ele alması üzerine bu yavaş gidişte birden bir canlanma görüldü. Tekniğin ilerleyişi bir devrim niteliğini aldı, olayların akışı büyük bir hız kazandı. Bilim, insanlık tarihinde […]
Buharlı Makineler (Keşifler ve Buluşlar)
Buharlı Makineler (Keşifler ve Buluşlar) Boulton ve Watt Şirketi 1786’da “çift etkili” makineyi piyasaya sürdü. Elli beygirgücündeki bu makine bir un fabrikasına satıldı. Bunu iplik, dokuma ve demir fabrikaları, maden ocakları izledi. Watt’tan önce bile 600 işçi çalıştıran Boulton fabrikaları alabildiğine büyüdü. Bütün dünyadan gelen vinç, sonda, un fabrikaları, iplik ve dokuma fabrikaları, darphane, Stanhope […]
Ateşli Tulumbalar (Keşifler ve Buluşlar)
Ateşli Tulumbalar (Keşifler ve Buluşlar) İngiltere’deki kömür madenlerinde durum gittikçe daha tehlikeli bir hal alıyordu. Sürekli artan kömür talebi, kuyuların daha çok derinleştirilmesini gerektiriyor, dolan suları boşaltmak gittikçe güçleşiyordu. Britanya ekonomisinin en önemli sorunu durumuna gelen suları boşaltma işi için bütün mühendisler seferber olmuşlardı. XVII. yüzyılın sonlarında bu mühendislerden biri, Thomas Savery (1650-1715), bilim […]
Çelik (Keşifler ve Buluşlar)
Çelik (Keşifler ve Buluşlar) İngiltere’de krallık emirnamelerince yasaklanmasına, Fransa’da Sorbonne’un şiddetle karşı çıkmasına rağmen, ormanlar tükendikçe taşkömürüyle ısınma yaygınlaşıyordu. Evlerden bir süre sonra fabrikalara da girmeye başladı. Önce cam (1635), bira ve tuğla fabrikalarına girdi. Derken günün birinde, bir demir döküm fabrikası sahibi, “biz niye kullanmayalım?” diye düşündü. Bu kişi Dunley idi Ne […]
Dokuma ve Kumaş (Keşifler ve Buluşlar)
Dokuma ve Kumaş (Keşifler ve Buluşlar) Mekanik icat, ihtiyacın ürünüdür. İnsanın en önemli ihtiyacı da, önce yemek, sonra giyimdir. Bu nedenle de elbise yapımı her çağda insan uğraşılarının belli başlılarından biri olmuştur. Bu alanda ilk kullanılan madde, ketendi. Keten kumaş, uzun süre ‘rakipsiz’, ‘kral kumaş’ sayıldı. Büyükannelerimizin sandıklarında bulunan elbiseleri hatırlamaya çalışmak, bunu […]
Mekanik Saat (Keşifler ve Buluşlar)
Mekanik Saat (Keşifler ve Buluşlar) Ve işte ortaçağ sonlarının üçüncü büyük icadı! Seine kıyısında Adliye Sarayının kare kulesindeki saati bütün Parisliler tanırlar. Birçok kereler (son olarak 1849’da) onarılan bu saat, Fransa’da imal edilen saatlerin ilk örneğidir. X. yüzyıla kadar zamanı bilmenin en pratik yolu, su saatiydi. Suyun sürekli akıtılması esasına dayanan bu araç, zamanla […]
