Çiçekli Bitkilerde Üremeyle İlgili Adaptasyonlar

• Diploit evre haploit evreye göre daha uzundur.
• Polenlerin yumurtayı döllemesinde daha güvenceli yollar seçilir.

Örneğin
Böceklerin etkisi ile tozlaşma sağlanır. Bu şekilde bitkiye ait polenler sadece kendi çiçeğinde değil aynı türün farklı çiçeklerine de taşınmış olur.
Böylece kalıtsal çeşitlilik daha da artmış olur.
Çiçeksiz bitkilerde spor ile üreme sağlanırken, çiçekli bitkilerde tohumla üreme sağlanır. Tohum, embriyoyu korur ve beslenmesini sağlar.

Çiçekli Bitkilerde Tohum Oluşuncaya Kadar Gerçekleşen Olaylar

1. Gamet Oluşumu
a.Polen (Çiçek Tozu) Oluşumu
b. Yumurta Oluşumu
2. Tozlaşma
3. Döllenme

1. Gamet Oluşumu

Çiçeklerin erkek ve dişi organlarında bulunan eşey ana hücreleri mayoz geçirerek n kromozomlu hücreleri meydana getirir. Ancak mayoz sonucu oluşan bu hücreler döllenme yeteneğine sahip değildir.

Mitoz bölünmeler ve farklılaşmanın ardından gamet haline geçerler. Bu durum su yosunları, kara yosunları gibi ilkel bitkilerde gördüğümüz haploit (monoploit) evreyi andırır.
Haploit evre, hücre düzeyindedir.

a. Polen (Çiçek Tozu) Oluşumu

• Erkek organın başçık kısmında polen keseleri bulunur.
• Polen keseleri içinde de bol miktarda polen ana hücresi bulunmaktadır.
• Polen ana hücresi mayoz bölünme geçirerek (n) kromozomlu dört hücre meydana getirir. Bu hücrelere mikrospor adı verilir.
• Mikrosporlar bir kez endomitoz geçirir ve böylece iki çekirdekli dört hücre oluşur. Bu çekirdeklerden birine vejetatif, diğerine generatif çekirdek denir.
• Vejetatif ve generatif çekirdeği taşıyan bu yapıya polen(çiçek tozu) denir.
• Vejetatif çekirdek; polen tüpü oluşumunda, generatif çekirdek ise sperm çekirdeklerinin oluşumunda rol oynar.

b. Yumurta Oluşumu

• Dişi organın yumurtalık kısmında tohum taslağı bulunur.
• Tohum taslağı içinde (2n) kromozomlu makrospor ana hücreleri bulunmaktadır.
• Makrospor ana hücresi mayoz bölünme geçirerek (n) kromozomlu dört hücre oluşturur. Bu hücrelere makrospor denir.
• Dört makrospordan üç tanesi eriyerek kaybolur, biri ise arka arkaya üç kez mitoz geçirerek (n) kromozomlu 8 çekirdek oluşturur. Bu 8 çekirdekli yapı embriyo kesesini oluşturur.
• 8 çekirdeğin ikisi merkeze üçer tanesi de embriyo kesesinin karşılıklı kutuplarına dizilir.
• Embriyo kesesinin üst kutbunda olan üç tanesine, antipot çekirdekler, merkezde olan iki tanesine polar (kutup) çekirdekler, alt kutupta yer alan ortadaki çekirdeğe yumurta, yumurtanın yanında bulunan iki tanesine ise sinerjit çekirdekler denir.
• Aynı türün çiçeklerinde polen ve yumurta olgunlaşması aynı zamanlarda olmaktadır. Bu durum döllenme olasılığını arttıran bir adaptasyondur.

2. Tozlaşma (Polinasyon)

Erkek organın başçık kısmında yer alan polen keselerinin çatlamasıyla içinde bulunan polenlerin rüzgar, kuş, böcek, su gibi faktörlerle dişi organın tepecik kısmına taşınmasına tozlaşma (polinasyon) denir.

Kendi Kendine Tozlaşma

Bezelye gibi dişi ve erkek organı bulunduran bitkilerde bitkinin kendi polenleriyle tozlaşma olayı sağlanır. Bu durum sadece tam çiçek taşıyan bitkilerde, erkek ve dişi organın aynı zamanda olgunlaşması durumunda gerçekleşmektedir.

Yabancı Tozlaşma

Çiçeğin, aynı türün farklı çiçeklerinden gelen polenlerle karşılaşması ile tozlaşma sağlanır. Çiçekli bitkilerin çoğunda bu şekilde tozlaşma sağlanır.
Eksik çiçeklerde ve tam çiçeklerde görülür. Tam çiçekli bitkilerde eğer dişi ve erkek organ aynı zamanda olgunlaşmamışsa yabancı tozlaşma gerçekleşir.
Yabancı tozlaşmada etkili olan faktörler su, yağmur, rüzgar,böcekler, kuşlar ve insanlardır.

3. Döllenme

Tozlaşma ile polenler dişi organın tepecik kısmına tutunur.
Tepecik kısmının salgıladığı nemli ve yapışkan madde polen tutunmasını kolaylaştırıp polen tepeciğe geldikten sonra; vejetatif çekirdek mitoz bölünmelerle dişicik borusu içinde uzayan ve sperm çekirdeklerini embriyo kesesine kadar taşıyan polen tüpünü oluşturur.
Bu sırada generatif çekirdek ise polen tüpü içinde ilerlerken bir kez mitoz geçirir. Burada 1. sperm ve 2. sperm çekirdekleri oluşur.
Sperm çekirdekleri polen tüpü ile embriyo kesesine ulaşacaktır.
Embriyo kesesinin mikropil kısmından polen tüpünün uç kısmının erimesiyle sperm çekirdekleri embriyo kesesine geçer. Burada çift döllenme gerçekleşir.

1. sperm çekirdeği ile yumurta hücresi birleşerek zigotu oluşturur. Zigot ise bölünerek embriyoyu meydana getirir

2. sperm çekirdeği ile embriyo kesesinin merkezinde yer alan polar (kutup) çekirdekler birleşir. Böylece (3n) triploit kromozomlu endosperm (besi doku) oluşur.

Besi doku, embriyo için besin kaynağıdır. Tohum çimlenene kadar embriyo, besi doku ile besin ihtiyacını karşılar. Bazı bitkilerde ise besi doku bulunmaz. Bu bitkiler besin ihtiyacını çeneklerden sağlar.
Açık tohumlu bitkilerde (kozalaklı bitkilerde) endosperm (besi doku) n kromozomludur. Bu bitkilerde çift döllenme olmaz.
Döllenme olayında antipot ve sinerjit çekirdekler görev almaz, bu çekirdekler eriyerek kaybolur. Bitkilerde döllenme olayının ardından meydana gelen yapıya tohum taslağı denir. Tohum taslağı gelişerek tohumu oluşturur.