Omurgalı Hayvanlar

Vücutlarının sırt bölgesinde içinden sinirler geçen ve kemik ya da kıkırdak dokudan oluşmuş omurga bulunur. Omurgalılar ektoderm, endoderm ve mezoderm olmak üzere üç embriyonik tabakaya sahip canlılardır. Amfiyoksüs gibi birkaç hayvan türü ilkel kordalılar olarak adlandırılır. Denizde yaşayan bu canlının sırt kısmında basit bir iskelet vardır. Çift yüzgeçleri, çeneleri, duyu organları ve beyinleri yoktur. Solungaç solunumu yaparlar. Dolaşım sistemleri kapalıdır.

Omurgalıların genel özellikleri

• Vücutları çok tabakalı epitel dokuyla kaplıdır.
• Vücutlarının sırt tarafından bir sinir kordunu (notokord) bulunur.
  
• İskeletleri vücudun içerisinde bulunur. (iç iskelet)
  Boşaltım organları böbrektir.
• Ayrı eşeylidirler. Eşeyli olarak ürerler.
• Balık ve kurbağalarda dış döllenme, sürüngen, kuş ve memelilerde iç döllenme görülür.
• Dolaşım sistemleri kapalıdır.
• Holozoik olarak beslenirler.
• Sinir sistemleri gelişmiştir

1. Balıklar Denizlerde ve tatlı sularda yaşarlar.

• Üyeleri yüzgeç şeklindedir.
  
• Vücudu pullarla örtülüdür.
  
• Kemik veya kıkırdaktan oluşan iç isketleri vardır.
  
• Vatozlar ve köpek balıkları kıkırdaklı, alabalık ve uskumru kemikli balıklardır.
  
• Solunum organı solungaçtır.
  
• Kalbi iki odalıdır.
• Kalpte bir kulakçık ve bir karıncık bulunur.
  
• Kalpte kirli kan bulunur.
• Kalpteki kirli kan solungaçlara gönderilir.
• Solungaçlarda temizlenen kan kalbe gelmez, vücuda gönderilir.
• Vücutta kirli ve temiz kan birbirine karışmaz.
  
• Ayrı eşeylidirler.
  
• Dış döllenme dış gelişme görülür.

2. Kurbağalar

• 
  Hem suda hem da karada yaşayan hayvanlardır.
• 
  Dış döllenme, dış gelişme görülür.
• 
  Yumurtadan çıkan canlı başkalaşım geçirir (Metamorfoz).
• 
  Yumurtadan çıkan larva solungaç, erginleri akciğer ve deri solunum yapar.
• 
  Derileri her zaman nemlidir. Deride mukus salgılayan bezleri vardır.
• 
  Kurbağaların kalbi üç gözlüdür. Kalpte iki kulakçık, bir karıncık bulunur.
• 
  Sol kulakçıkta temiz, sağ kulakçıkta kirli kan bulunur.
• Temiz ve kirli kan karıncakta karışır. Vücutta karı şık kan dolaşır.
• 
  Soğuk kanlı canlılardır.
• Kara kurbağası, su kurbağası ve semender bilinen örnekleridir.

3. Sürüngenler

•  
  Vücutları keratin denilen yapıyla örtülüdür.
• 
  Akciğer solunumu yaparlar.
• 
  Kalpleri üç odalıdır. İki kulakçık ve bir karıncıktan oluşan kalbin karıncığında yarım perde bulunur.
• 
  Kalbin sol kulakçığında temiz, sağ kulakçığında kirli kan vardır. Temiz ve kirli kan karıncıkta karışır.
• 
  Vücutta karışık kan dolaşır.
• 
  Soğuk kanlı canlılardır.

NOT: Sürüngenlerden timsahın kalbi dört odalıdır.Kirli ve temiz kan kalpte karışmaz. Temiz ve kirli kan kalpten çıkan iki atar damar arasında bulunan panizza kanalında karışır. Vücutta karışık kan dolaşır.

UYARI: Soğuk kanlı canlı: Çevre sıcaklığına göre vücut sıcaklığı değişen canlılardır. Kurbağalar ve sürüngenler soğuk kanlıdır.

4. Kuşlar

• 
  Vücutları tüylerle örtülüdür. Tüyler vücut ısısının sabit kalmasına ve uçmaya yardımcı olur.
• 
  Akciğer solunumu yaparlar, akciğerlere hava keseleri bağlıdır. Bu keselerin içindeki hava, uzun kemiklerin içindeki boşluklarla bağlantılıdır.
• 
  Bu yapısal organizasyon kuşların özgül ağırlıklarını indirgeyerek uçmalarını kolaylaştırır.
• 
  Kuşların gövde omurları kaynaşmıştır.
• 
  Kalpleri dört gözlüdür. Kalpte iki kulakçık ve iki karıncık bulunur. Kulakçıklar ve karıncıklar arasında tam bölme vardır.
• Sol kulakçık ve sol karıncıkta temiz, sağ kulakçık ve sağ karıncıkta kirli kan bulunur.
• Kirli ve ve temiz kan birbirine karışmaz.
• 
  Sıcakkanlı canlılardır.
• 
  Kuşların dişi yoktur.

• 
  Keratinden oluşmuş gagaları vardır. Taşlık adı verilen kaslı mide dişin görevini yapar.
• 
  Eşeyeli ürerler.İç döllenme dış gelişme görülür.

Örnek
Güvercin, martı, leylek, kaz, tavuk, penguen.

5. Memeliler

• 
  Memelilerin vücutları kıllarla örtülüdür.
• 
  Dişilerinde süt salgılayan bezleri vardır.
• 
  Ter bezleri bulunur.
• 
  Kalp iki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere dört odalıdır. Temiz ve kirli kan kalpte ve vücutta karışmaz.

• 
  Olgun alyuvarlarında çekirdek bulunmaz (Deve hariç).
• 
  Vücut sıcaklıkları sabittir (Sıcakkanlı).
• 
  Karın ve göğüs boşluğunu ayıran diyafram bulunur.
• 
  Akciğer solunumu yaparlar.
• 
  Eşeyli ürerler.
• 
  İçi döllenme iç gelişme görülür. Memelilerin bazıları etçil, bazıları otçul, bazıları da hem etçil hem otçul beslenirler.
• Sıcak kanlı canlı: Çevre sıcaklığına göre vücut sıcaklığı değişmeyen vücut sıcaklıkları sabit olan canlılardır. Kuşlar ve memeliler sıcak kanlıdır.

Üç grup memeli vardır.

a. Gagalı Memeliler

Bunlarda plasenta yoktur. Yumurta ile çoğalırlar.Gagalı memelilerde döllenmiş yumurta bir süre ana vücudunda gelişir,daha sonra yuvaya bırakılır.
Örnek
Platipus

b. Keseli Memeliler

Yumurtalarında çok az vitellus bulunur. Keseli memelilerde yumurta dış ortama bırakılmaz. Yavru iki kez doğar Birinci doğum uterustan keseye, ikinci doğum ise keseden
dışarıya doğru olur. Yavru keseye alınır ve kesedeki süt bezleriyle beslenir. Kesede yavru hem korunur, hem de beslenir.

UYARI: Gagalı ve keseli memelilerde süt bezleri bulunmasına karşın, plasenta bulunmaz.

c. Plasentalı Memeliler

Plasentalı memelilerde döllenme ve gelişmenin tüm evreleri dişi bireyin vücudunda gerçekleşir. Plasenta yapısı kısmen embriyo dokularından kısmen de annenin dokularından gelişir. Plasenta göbek bağı ile embriyonun sindirim kanalına bağlanır. Plasenta anne ile embriyo arasında beslenme, solunum ve boşaltım işlevlerinin gerçekleşmesini sağlar. Yavru sütle beslenir.
Örnek
Köstebek, kirpi, kedi, ayı, sincap, fare, maymun.

ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi sadece memelilere özgü bir özelliktir?

A) Karın ve göğüs boşluğunun kaslı bir diyaframla birbirinden ayrılması
B) Kalbinin dört gözlü olması
C) Kapalı dolaşım sisteminin bulunması
D) Akciğerlerle solunum yapılması
E) İskeletinde kıkırdak dokunun bulunması
1995 ÖYS

ÇÖZÜM: Kuşların ve sürüngelerden timsahın da kalbi dört odalıdır. Omurgalıların hepsi kapalı dolaşıma sahiptir. Balıklar hariç bütün omurgalılar akciğer solunumu yapar. Omurgalı
ların hepsinin iskeletinde kıkırdak doku bulunur. Karın ve göğüs boşluğu arasında bulunan kaslı diyafram sadece memelilerde görülür.
Yanıt A