Taşıma Sistemi

Taşıma Sistemi

  • Canlılar içinde yaşadıkları ortamdan aldıkları besin maddelerini su, mineralleri, O2 moleküllerini gerekli hücre ve dokularına ulaştırmak zorundadır.
  • Hücre ve dokulardan ise oluşan artık maddeleri, vücuttan uzaklaştıracak bölümlere taşımalıdır.
  • Bu nedenle gelişmiş yapılı canlılarda taşıma ve dolaşım sistemi gereklidir.
  • Tüm canlılarda dolaşım vardır.
  • Tek hücreli canlılarda organizasyon olmasa da (hücre > doku > organ> sistem>organizma) dolaşım vardır. Hücre zarından alınan besin ve O2 sitoplazma faaliyetleriyle hücre içinde  taşınır. Artık maddeler hücre zarından dışarı atılır.
  • Çok hücreli canlılarda ise glikoz, aminoasit, yağ asidi, vitamin,O2 gibi yapıların bütün hücrelere taşınması, hormonların bölgeye ulaşması, artıkların hücrelerden uzaklaştırılması taşıma ve dolaşım sistemini gerektirir.

Tek Hücrelilerde Taşıma

  • Tek hücreli canlılar bulundukları ortamdan osmoz, difüzyon,aktif taşıma olaylarıyla ihtiyaç duydukları maddeleri rahatlıkla alabilir. Sitoplazma faaliyetleriyle alınan maddeler
  • hücre içinde taşınır. Ökaryot tek hücrelilerde endoplazmik retikulum organeli de taşı yardımcı olur.
  • Hücrede oluşan artık maddeler ise yine aynı yollarla hücre zarından dışarıya atılır.

Bitkilerde Taşıma Sistemi

Basit Yapılı Bitkilerde Taşıma Sistemi

  • Su yosunları, kara yosunları ve ciğer otları gibi damarsız çiçeksiz bitkilerde iletim demetleri olmadığından özelleşmiş  taşıma sistemi yoktur.
  • Su yosunları, su ortamında bulunduklarından gerekli su, mineral ve gazları vücut yüzeyinden difüzyonla alırlar.
  • Metabolizma sonucu oluşan artıkları da aynı şekilde dış ortama verirler.
  • Kara yosunları ve ciğer otları ise nemli ortamlara uyum sağlamıştır.
  • Yağışlı mevsimlerde iyi gelişirler. İletim demetleri yoktur fakat su ve minerallerin alınmasını sağlayan basit kökleri (rizoid) vardır. Görçek kök, gövde, yaprak kısımları bulunmaz.
  • Eğrelti otları, at kuyruğu ve kibrit otları ise damarlı çiçeksiz bitkilerdir. Su ve minerallerin taşınması iletim demetleriyle sağlanır. Gövde ve yaprak yapıları vardır.

Kara_yosunu

İleri Yapılı Bitkilerde Taşıma Sistemi

  • Çiçekli bitkilerde gerçek kök, gövde ve yapraklar bulunur.
  • Kökler yardımıyla alınan su ve mineraller iletim demetleriyle yapraklara kadar taşınır.
  • Yapraklarda fotosentez sonucu oluşan organik besinler iletim demetleriyle gerekli bitki kısımlarına ve köklere taşınır.
  • iletim demetleri odun ve soymuk borularından oluşmaktadır. Bitkilerde taşıma sistemi; kök, gövde ve yaprak kısımlarından oluşmaktadır.
  • Bu kısımlarda yer iletim demetleri, stoma, lentiseller, emici tüyler madde iletiminde büyük rol oynar.

Yaprağın Yapısı ve Özellikleri

  • Fotosentezin büyük bir kısmı yapraklarda gerçekleşir.
  • Yapraklar gövdenin yan tomurcuğundan gelişir. Yaprak sapı, yaprak kını ve yaprak ayası olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Yapragin_kisimlari

  • Yaprağın, alt ve üst yüzeyini kütikula adı verilen mumsu bir madde örtmektedir.
  • Kütikula epidermis hücrelerinin ürettiği salgı maddesidir. Kütikula ısı yalıtımı yaparak su kaybını engeller.
  • Kurak bölge bitkilerinde kalın, nemli bölge bitkilerinde ise incedir.
  • Kütikulanın hemen altında tek sıra halinde dizili epidermis hücreleri yer alır. Epidermis hücreleri kloroplast taşımadığı için fotosentez yapamaz.
  • Epidermis farklılaşarak stoma, tüy gibi yapıları oluşturur.
  • Alt ve üst epidermisin arasında mezofil tabakası bulunur.
  • Burada palizat ve sünger parankiması hücreleri yer alır.
  • Palizat ve sünger parankiması fotosentezin gerçekleştiği kısımlardır.
  • Bu nedenle özümleme parankiması olarak da adlandırılırlar.
  • Palizat parankiması hücreleri uzun, ince bol kloroplastlı hücrelerdir.
  • Sünger parankiması ise yuvarlak, hücreler arası boşlukları fazla, daha az kloroplast taşıyan hücrelerden oluşur.
  • Yaprakta dallanmış olarak görülen damarlar odun ve soymuk borularından oluşur. Burada kambiyum bulunmaz.
  • Kurak ortamlara uyum sağlamış bitkilerde yapraklar diken şeklindedir. Böyle bitkilerde fotosentez gövdede gerçekleşmektedir.

Örnek
Kaktüs

Yapragin_enine_kesiti_001

bahar yayınevi uyarı
Sınavlara Hazırlık Arama Robotu
YGS & LYS TEOG KPSS TUS KPDS Ehliyet Sınavı PMYO JANA

Seçim esnek olup ilgili alanları seçiniz, Örneğin ehliyet sınavı için branş olarak matematik seçmeyiniz :)