Yüklemin Türüne Göre Cümleler
Cümleler yükleminin türüne göre isim ve fiil olmak üzere ikiye ayrılırlar. Yüklemin isim ya da fiil olduğunu sözcüğün köküne bakarak değil, gövdesine bakarak anlarız.
Bunun için sözcüğün aldığı ‘kip, ekfiil ve şahıs ekleri atılır, geri kalan kısma ‘mak-mek' eki getirilir. Sözcük bu eki alırsa fiil, almazsa isim olur.
………………………başarılı-dır. (isim)
……………………….başar-ıyorum (fiil)
………………………üstünde-ydi (isim)
a. Eylem Cümlesi
Yüklemi çekimli fiil olan cümleler, fiil cümlesidir.
Kürek çekmekten vazgeçmiştim.
Rüzgar gitgide artıyordu.
Etraf yavaş yavaş aydınlanacak.
Beşinci gece de epey ilerle-dik.
B. Ad Cümlesi
Yüklemi isim soylu bir sözcük olan cümlelerdir. İsimler ek fiil alarak yüklem olurlar.
Birkaç gölge vardı önümüzde.
Yanımdaki asker hâlâ uyanıktı.
Bu sandık milyonlar değerinde-ymiş.
Beni üzen, yalan söylemesi-ydi.
Her zaman doğrulardan yana-yım
- Eylemsiler cümlede yüklem olduklarında isim görevindedir.
Çünkü fiilimsi ekleri fiilden isim yapan yapım ekidir. Fiili isme çevirirler.
Görüştüğüm kişiler sonradan gelenlerdi.
Biricik hedefimiz dünya şampiyonu olmak.
- Şimdiki zaman eki olarak kullanılan “makta” eki de
İsimlerin yüklem olmasını örneklemektedir.
Etrafımızda kurtlar dolaşmaktaydı.
- Eşsesli sözcükler kullanıldıkları anlama göre isim ya da fiil olur.
Erkenden eve vardı. (fiil)
Odada üç kişi vardı. (isim)
- Ortak köklü sözcüklerde de aynı durum geçerlidir.
Alnı açık, başı dikti. (isim)
Gözünü duvara dikti. (fiil)
